بنا به قولی، خط ثلث را « ابوعلی بن مقله بیضاوی » (همان ابن مقله که در مطلب خط نسخ از او گفتیم ) ، در قرن سوم هجری ابداع کرده و بعد از آن « ابن بواب » انواع گوناگون ثلث تزیینی را ابداع کرد و اوست که زیبایی و ظرافت را به این خط اضافه کرده .
از دلایلی که برای گذاشتن نام ثلث بر این نوع خوشنویسی می گویند داشتن 3/1 سطح (خطوط مستقیم) و 3/2 دور (خطوط انتهایی) در داخل کلمات آن هست. از هنرمندان ثلث نویس معاصر میتوان افراد زیر را نام برد:
1-حامد آلامدی در ترکیه
2- هاشم محمد بغدای در عراق
3- احمد نجفی زنجانی
و 4- طاهر در ایران
الفبای کشیده و بلند و دوایر نسبتاً کم عمق و باز تو در تو نوشته شدن از خصوصیات این نوع خوشنویسی است. همین تو در تو نوشتن و سوار بر یکدیگر شدن کلمات باعث شده تا از درجه خوانایی آن کم شود.
این خط از لحاظ ظاهری بی شباهت به خط محقق نیست با این تفاوت که در این خط برخلاف محقق دور حروف بیشتر و اندازه آنها کوچکتر است. ریتمی که در اثر تکرار ضربههای عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد میشود القاء کننده قدرت عظمت و بزرگی است. مهمترین کاربرد خط ثلث در کتیبه نویسی است خط ثلث دارای بار مذهبی نیرومندی میباشد و به همین لحاظ در دوره پس از انقلاب در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه بکار میرود. همچنین در عناوین برخی مجلهها پشت جلد کتاب و طرح تمبر و … نیز بکار برده میشود. خط ثلث با ساختارى ایستا و موقر، بیشتر در تزئین کتابها و کتیبهها بهکار مىرفته است. انواع گوناگون ثلث تزئینى توسط ابن مقله، ابنبواب و یاقوت ابداع شده که براى کتابت قرآن و دیگر کتب مذهبى بکار مىرفته است. ابنبواب زیبایى و ظرافت را با خط ثلث همراه کرد. خط ثلث در ایران براى نوشتن عنوان سورههاى قرآن کریم، پشت جلدنویسی، سرلوحهها، و بخصوص در کتیبهها و کاشىکارىها بکار رفتهاست و هنوز نیز رایج است.
خطاطان خط «ثلث» را مادر خطوط گفتهاند. ثلث خطی است که از کوفی استخراج شده و ابداع آن را به ابوعلی بن مقله بیضاوی شیرازی معروف به ابن مقله که در قرن سوم هجری میزیسته است نسبت دادهاند. یکی از دلایلی که برای گذاشتن نام ثلث بر این نوع خوشنویسی آورده شده است داشتن ۱/۳ سطح (خطوط مستقیم) و ۲/۳ دور (خطوط انتهایی) در داخل کلمات آن میباشد.
الفهای کشیده و بلند و دوایر نسبتاً کم عمق و باز از خصوصیات این خط است. در خط ثلث کلمات خیلی تو در تو و سوار بر یکدیگر نوشته میشوند به همین علت درجه خوانایی آن کم میشود.
این خط از لحاظ ظاهری بی شباهت به خط محقق نیست با این تفاوت که در این خط برخلاف محقق دور حروف بیشتر و اندازه آنها کوچکتر است. ریتمی که در اثر تکرار ضربههای عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد میشود القاء کننده قدرت عظمت و بزرگی است. مهمترین کاربرد خط ثلث در کتیبهنویسی است خط ثلث دارای بار مذهبی نیرومندی میباشد و به همین لحاظ در دورهٔ پس از انقلاب اسلامی در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه بهکار رفته است. همچنین در عناوین برخی مجلهها پشت جلد کتاب و طرح تمبر و مانند آنها نیز دیده میشود.