خط ثلث

بنا به قولی، خط ثلث را ‌« ابوعلی بن مقله بیضاوی » (همان ابن مقله که در مطلب خط نسخ از او گفتیم ) ، در قرن سوم هجری ابداع کرده و بعد از آن « ابن بواب » انواع گوناگون ثلث تزیینی را ابداع کرد و اوست که زیبایی و ظرافت را به این خط اضافه کرده .

از دلایلی که برای گذاشتن نام ثلث بر این نوع خوشنویسی می گویند داشتن 3/1 سطح (خطوط مستقیم) و 3/2 دور (خطوط انتهایی) در داخل کلمات آن هست. از هنرمندان ثلث نویس معاصر می‌توان افراد زیر را نام برد:

1-حامد آلامدی در ترکیه

2- هاشم محمد بغدای در عراق

3- احمد نجفی زنجانی

و 4- طاهر در ایران

‌الفبای کشیده و بلند و دوایر نسبتاً کم عمق و باز تو در تو نوشته شدن از خصوصیات این نوع خوشنویسی است. همین تو در تو نوشتن و سوار بر یکدیگر شدن کلمات باعث شده تا از درجه خوانایی آن کم ‌شود.

این خط از لحاظ ظاهری بی شباهت به خط محقق نیست با این تفاوت که در این خط برخلاف محقق دور حروف بیشتر و اندازه آنها کوچکتر است. ریتمی که در اثر تکرار ضربه‌های عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد می‌شود القاء کننده قدرت عظمت و بزرگی است. مهمترین کاربرد خط ثلث در کتیبه نویسی است خط ثلث دارای بار مذهبی نیرومندی می‌‌باشد و به همین لحاظ در دوره پس از انقلاب در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه بکار می‌رود. همچنین در عناوین برخی مجله‌ها پشت جلد کتاب و طرح تمبر و … نیز بکار برده می‌شود. خط ثلث با ساختارى ایستا و موقر، بیشتر در تزئین کتاب‌ها و کتیبه‌ها به‌کار مى‌رفته است. انواع گوناگون ثلث تزئینى توسط ابن‌ مقله، ابن‌بواب و یاقوت ابداع شده که براى کتابت قرآن و دیگر کتب مذهبى بکار مى‌رفته است. ابن‌بواب زیبایى و ظرافت را با خط ثلث همراه کرد. خط ثلث در ایران براى نوشتن عنوان سوره‌هاى قرآن کریم، پشت جلدنویسی، سرلوحه‌ها، و بخصوص در کتیبه‌ها و کاشى‌کارى‌ها بکار رفته‌است و هنوز نیز رایج است.

خطاطان خط «ثلث» را مادر خطوط گفته‌اند. ثلث خطی است که از کوفی استخراج شده و ابداع آن را به ‌ابوعلی بن مقله بیضاوی شیرازی معروف به ابن مقله ‌که در قرن سوم هجری می‌‌زیسته است نسبت داده‌اند. یکی از دلایلی که برای گذاشتن نام ثلث بر این نوع خوشنویسی آورده شده است داشتن ۱/۳ سطح (خطوط مستقیم) و ۲/۳ دور (خطوط انتهایی) در داخل کلمات آن می‌‌باشد.

‌الف‌های کشیده و بلند و دوایر نسبتاً کم عمق و باز از خصوصیات این خط است. در خط ثلث کلمات خیلی تو در تو و سوار بر یکدیگر نوشته می‌شوند به همین علت درجه خوانایی آن کم می‌شود. 

این خط از لحاظ ظاهری بی شباهت به خط محقق نیست با این تفاوت که در این خط برخلاف محقق دور حروف بیشتر و اندازه آنها کوچکتر است. ریتمی که در اثر تکرار ضربه‌های عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد می‌شود القاء کننده قدرت عظمت و بزرگی است. مهمترین کاربرد خط ثلث در کتیبه‌نویسی است خط ثلث دارای بار مذهبی نیرومندی می‌‌باشد و به همین لحاظ در دورهٔ پس از انقلاب اسلامی در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه به‌کار رفته است. همچنین در عناوین برخی مجله‌ها پشت جلد کتاب و طرح تمبر و مانند آن‌ها نیز دیده می‌شود.

بهرنگی: ماهی سیاه کوچولو

شب چله بود. ته دریا ماهی پیر دوازده هزار تا از بچه ها و نوه هایش را دور خودش جمع کرده بود و برای آنها قصه می گفت:
"یکی بود یکی نبود. یک ماهی سیاه کوچولو بود که با مادرش در جویباری زندگی می کرد.این جویبار از دیواره های سنگی کوه بیرون می زد و در ته دره روان می شد.
خانه ی ماهی کوچولو و مادرش پشت سنگ سیاهی بود؛ زیر سقفی از خزه. شب ها ، دوتایی زیر خزه ها می خوابیدند. ماهی کوچولو حسرت به دلش مانده بود که یک دفعه هم که شده، مهتاب را توی خانه شان ببیند!
مادر و بچه ، صبح تا شام دنبال همدیگر می افتادند و گاهی هم قاطی ماهی های دیگر می شدند و تند تند ، توی یک تکه جا ، می رفتند وبر می گشتند. این بچه یکی یک دانه بود - چون از ده هزار تخمی که مادر گذاشته بود - تنها همین یک بچه سالم در آمده بود.
چند روزی بود که ماهی کوچولو تو فکر بود و خیلی کم حرف می زد. با تنبلی و بی میلی از این طرف به آن طرف می رفت و بر می گشت و بیشتر وقت ها هم از مادرش عقب می افتاد. مادر خیال میکرد بچه اش کسالتی دارد که به زودی برطرف خواهد شد ، اما نگو که درد ماهی سیاه از چیز دیگری است!
یک روز صبح زود، آفتاب نزده ، ماهی کوچولو مادرش را بیدار کرد و گفت:

یوزپلنگ آسیایی

دست و پاهای بلند، بدنى باریک و کشیده، سینه فراخ و شکم بالای او شبیه تازی است ولی بر خلاف سگ سانان سر کوچک و گرد، پوزه ای کوتاه و گوش هایی کوچک و گرد دارد. به طور کلی می توان آن را به" سگی با کله گربه" تشبیه نمود. رنگ پشت زردکمرنگ تا زرد متمایل به قرمز و زیر بدن سفید است. خالهایى گرد، سیاه و توپر و موهایى زبر و نسبتا کوتاه دارد. در بالغین خال های روی دم تدریجا در نیمه انتهایی به حلقه هایی بدل می شود که سیاه رنگ اند و آخرین حلقه پهن تر است. سر یوزپلنگ کوچک و گرد است و چشمانش در بالاى کاسه سر قرار دارد. خط سیاه شکیلی معروف به خط اشکی از گوشه چشمان یوزپلنگ تا اطراف بینى و دهانش امتداد دارد که احتمالا چشمان او را از آفتاب مصون می دارد و در شکار به او کمک می کند. جانور بالغ ناخن‌هایى کند و نیمه تورفته دارد که برخلاف سایر گربه سانان جمع نمی شوند.( هرچند بچه ها تا 6 ماهگی قادرند ناخن ها را جمع کنند.)

اندازه: طول سر و بدن یوزپلنگ بالغ بر ۱۱۲ تا ۱۳7 سانتیمتر، طول دم ۶4 تا 86 سانتیمتر و بلندى شانه‌هایش 71 تا 84 سانتیمتر است و وزن حیوان به ۳۴ تا ۵۴ کیلوگرم مىرسد. جنس نر یوز اندکى بزرگتر از جنس ماده است.( این اندازه ها مربوط به نمونه های جمعیت آسیایی است)

خصوصیات: برخوردارى از ستون فقرات انعطاف‌پذیر، کبد و قلب بزرگ، سوراخ بینى گشاد، ظرفیت بالاى ریه، بدن عضلانى و باریک، یوزپلنگ را تیزروترین شکارچى جهان ساخته است. آنها قادرند با سرعتی معادل 110 کیلومتر در ساعت بدوند.

زیستگاه: یوزپلنگ در دشت های بازو تپه ماهورهای واقع در مناطق استپی و بیابانی نیمه کویرى و زیستگاههاى باز دیگرى که طعمه در آن وجود داشته باشد دیده می شود. در ایران تعداد معدود یوزپلنگ آسیایى باقیمانده در مناطق حاشیه ای کویر مرکزی یافت می شوند

عادت و رفتار : یوزپلنگ از نظم اجتماعى منحصربه‌فردى برخوردار است. در ایران مطالعاتى درباره یوزپلنگ صورت نگرفته است، اما مطالعات انجام شده در آفریقا نشان می دهد که یوزپلنگ ماده به استثنای زمان مراقبت از توله ها به تنهایی زندگى می کند و یوز پلنگ نر در مراقبت از بچه ها نقشی بر عهده ندارد. توله ها به مدت هجده ماه در کنار مادرشان می مانند و طی این دوره که از اهمیتى بالا در در زندگى توله ها برخوردار است، چگونگى شکار و گریز از گزند شکارچیان دیگر مانند پلنگ، کفتار و گرگ را می آموزند.

در ۱۸ ماهگى توله ها از مادر جدا می شوند. از این پس ممکن است توله‌ها با هم‌شیران خود حتى تا ۶ ماه به سر برند. در دو سالگى هم‌شیران مادهْ بقیه را ترک می کنند و نرهاى جوان با هم می مانند. در واقع نرها به تنهایى یا همراه با برادران خونى خود زندگى می کنند اما ماده ها به جز زمان بچه داری، تنها زندگی می کنند. برخى از این گروهها براى خود حوزه ای تعیین میکنند تا یوزپلنگ ماده را براى جفت‌گیرى جلب کنند. این حوزه ها اغلب در جاهایى است که در آن طعمه و آب کافی وجود داشته باشد. در فصل جفت گیری هر نر برای خود قلمروی را انتخاب می کند، در این فصل نزاع های خشنی میان نرهاى گروه در دفاع از حدّ و مرز قلمرو‌شان صورت می گیرد. یوزپلنگ ها معمولاً صبح زود یا غروب به شکار می روند، پس از انتخاب طعمه که معمولا حیوانات ضعیف تر می باشند به صورت غیر محسوس به آنها نزدیک شده و پس از رسیدن به فاصله حدود ۱۰ تا ۳۰ متر حمله ناگهانی خود را شروع می کنند، پس از به زمین انداختن طعمه گلوی او را با دندان هایش فشار می دهد تا خفه شود. تعقیب طعمه معمولا ۲۰ ثانیه و به ندرت بیش از یک دقیقه بطول مى انجامد و در این زمان بیش از 500 متر شکارش را دنبال نمی کند. قریب به نیمى از تعقیب‌ها موفق‌آمیزند. برخی اوقات شکارچیان دیگر نظیر گرگ طعمه او را از چنگش بیرون می آورند. یوزپلنگ مانند پلنگ قادر به پنهان کردن طعمه اش از دسترس سایر گوشتخواران نیست و به همین دلیل بعد از خوردن یک وعده غذا در بیشتر اوقات باقیمانده را از دست می دهد.

تولیدمثل: بلوغ جنسى در حدود ۲۰ ماهگى رخ می دهد. زمان بارداری 95 روز و تعداد توله‌ها 1 تا 6 و معمولا ۴ تا ۵ عدد است. توله ها در هنگام تولد حدود ۳۰۰ گرم وزن و ۳۰ سانتیمتر طول دارند. رنگ آنها خاکسترى تیره است و موهاى بلندی بر پشتشان دارند. این موها چند فایده دارد، از جمله استتار آنها در میان بوته زار های خشک و پنهان نگاهداشتن آنها از دیدرس شکارچیان دیگر. این موها همچنین توله یوز را به" رودک که حیوان مهاجمی است شبیه می کند، که نوعى جنبه دفاعى دارد. بچه ها به دلیل جمع شدن ناخنها تا شش ماهگی قادرند از درخت بالا بروند.

تغذیه: یوزپلنگ در ایران عمدتاً از جبیر، آهو، قوچ و میش، کل و بز و خرگوش وحشی تغذیه می کند.